Russische Dwangdiplomatie in het Noordpoolgebied

met de toenemende betekenis van het Noordpoolgebied als gevolg van de klimaatverandering, evenals de toenemende militarisering van de regio, is grote machtsconcurrentie een van de belangrijke discoursen in arctisch onderzoek geworden. Foto: NOAA

met de toenemende betekenis van het Noordpoolgebied als gevolg van de klimaatverandering, de opening van nieuwe zeeroutes en de toenemende exploitatie van natuurlijke hulpbronnen in de regio, evenals de toenemende militarisering van de regio, is grote machtsconcurrentie een van de belangrijke discoursen in Arctische studies geworden. Een concreet voorbeeld is de rivaliteit tussen Rusland en de Verenigde Staten – twee van de machtigste landen ter wereld militair gezien, waarvan de betrekkingen de afgelopen jaren steeds meer spanningen hebben gekend. Rusland ziet het Noordpoolgebied als een van de regio ‘ s waar het de Amerikaanse mondiale hegemonie wil afschrikken en zijn relatieve machtspositie ten opzichte daarvan wil versterken.1) Saxena A (2020). De terugkeer van de grote machtsstrijd in het Noordpoolgebied. Het Arctisch Instituut, 22 Oktober. https://www.thearcticinstitute.org/return-great-power-competition-arctic/. Toegang tot 25 April 2021 terwijl Rusland probeert het potentieel van een militair conflict in de regio te beperken en nog steeds hoopt samen te werken met de Verenigde Staten voor mondiale en regionale stabiliteit, versterkt Rusland zijn invloed in het Noordpoolgebied door middel van dwangdiplomatie, om te laten zien dat de Verenigde Staten de belangen van Rusland in het Noordpoolgebied niet over het hoofd mogen zien of onderschatten – een deel van de Russische wens om door de Verenigde Staten erkend te worden als een mondiale macht.

de afgelopen jaren heeft Rusland enorme bedragen geïnvesteerd in de ontwikkeling van zijn Noordpoolgebied. In zijn meest recente Arctische strategie, gericht op 2035, noemt het land het beheer van de hulpbronnen en de urgentie om bedreigingen aan te pakken als prioritaire belangen in de regio. Omdat het de langste Arctische kustlijn heeft, evenals de meest bevolkte en geïndustrialiseerde Arctische regio van alle noordelijke staten, en een aanzienlijke hoeveelheid natuurlijke hulpbronnen in het noorden, bezit Rusland de bronnen van materiële macht die nodig zijn om zijn aanwezigheid in het Noordpoolgebied te verstevigen, zowel door de ontwikkeling van zijn Arctische gebieden als door zijn sterkere maritieme aanwezigheid in de Noordelijke IJszee. De groeiende aandacht van Rusland voor het Noordpoolgebied kan worden gezien in concrete acties zoals het bouwen van verschillende infrastructuur in de regio, zoals het bouwen van ijsbrekers, het openen van olie-en gaspijpleidingen, het ontwikkelen van het Noordpoolgebied voor het toerisme, het aanmoedigen van internationale samenwerking voor de ontwikkeling van het Noordpoolgebied, naast prestigegerichte “stunts” zoals het planten van de Russische vlag op de Noordpool zeebodem in 2007.2)Parfitt T (2007). Rusland plant vlag op de Noordpool zeebodem. voogd. https://www.theguardian.com/world/2007/aug/02/russia.arctic. Op 17 januari 2021 is Rusland bovendien steeds meer betrokken geraakt bij de gevolgen van de klimaatverandering in het Noordpoolgebied, met name wat betreft het ontdooien van de permafrost, wat de noordelijke bevolking en infrastructuur in gevaar zou kunnen brengen.Dit artikel onderzoekt hoe Rusland zijn toegenomen betrokkenheid en aanwezigheid in het Noordpoolgebied probeert te gebruiken als een manier van dwangdiplomatie ten opzichte van de Verenigde Staten – een andere grote macht in de regio waarmee Rusland concurreert terwijl het probeert om samenwerking en punten van wederzijds belang te zoeken. Door Thomas Schellings concept van dwangdiplomatie toe te passen, zal dit artikel eerst de Russische opvattingen over het Noordpoolgebied en de plannen voor de ontwikkeling ervan samenvatten, alvorens te kijken naar de toenemende concurrentie van Rusland met de Verenigde Staten in de regio, en uiteindelijk Schellings concept van dwangdiplomatie toe te passen in het kader van de dwangdiplomatie van Rusland naar de Verenigde Staten in het Noordpoolgebied. De conclusie van dit artikel zal ingaan op de implicaties van de concurrentie tussen de VS en Rusland op het gebied van de grote macht ten opzichte van de internationale betrekkingen in het Noordpoolgebied, waaronder de veiligheids -, economische en milieueffecten.

Achtergrond: Rusland en het Noordpoolgebied

Rusland heeft de grootste landmassa in het Noordpoolgebied. Geografisch spreidt het Noordpoolgebied van Rusland zich uit van het Kola-schiereiland in de Oblast Moermansk, grenzend aan Noorwegen, tot de Autonome Regio Tsjoekotka in het oosten, nabij de Amerikaanse staat Alaska. Er zijn negen Russische Federale onderdanen op of ten noorden van de poolcirkel: de Oblast Moermansk, de Republiek Karelië, de Oblast Archangelsk, de Republiek Komi, de Autonome Okrug Yamalo-Nenets, de Autonome Okrug Nenets, de Kraj Krasnojarsk, de Republiek Sakha (Jakoetië) en de Autonome Okrug Tsjoekotka. Er zijn verschillende steden en havens ten noorden van de poolcirkel, zoals Moermansk, Archangelsk, Norilsk en Verchojansk. Er is een andere Russische term om een soortgelijke regio te beschrijven, het “uiterste noorden” (Krainy Sever), die niet alleen gebieden ten noorden van de poolcirkel omvat, maar ook enkele gebieden in de buurt van de poolcirkel, maar met vergelijkbare klimaten en omstandigheden – waaronder Magadan oblast, het schiereiland Kamtsjatka en sommige delen van de Kraj Chabarovsk.Tijdens het Sovjettijdperk verplaatste de regering miljoenen mensen (door het gebruik van dwangarbeid en economische prikkels) naar het Noordpoolgebied van Rusland, om zo de industriële en infrastructurele capaciteit in de regio te versterken. Echter, na de ineenstorting van de Sovjet-Unie en de achteruitgang van de Russische industriële capaciteit, emigratie uit het Noordpoolgebied van Rusland toegenomen, met verschillende regio ‘ s melden een aanzienlijke daling van de bevolking.3) Heleniak, Timothy (2009). Groeipolen en spooksteden in het Russische Verre Noorden. Rusland en het noorden, geredigeerd door Elana Wilson Rowe, University of Ottawa Press: Ottawa sommige van de Arctische regio ’s van Rusland blijven lijden onder deze daling, terwijl in andere regio’ s is gestopt en een lichte toename is geregistreerd. De populatiedynamiek van de geselecteerde Arctische gebieden van Rusland wordt weergegeven in de onderstaande tabel.4)Data verzameld van de Sovjet en russische statistische bureaus

zoals hierboven beschreven, heeft de toenemende betekenis van het Noordpoolgebied de aandacht van Rusland voor deze regio vergroot. Dit blijkt uit de formulering van de Arctische strategie van de Russische Federatie, waarin de prioriteiten en belangen van Rusland in het Noordpoolgebied worden uiteengezet. In de meest recente editie van de strategie, gericht op 2035, wordt de situatie van het Noordpoolgebied van Rusland beschreven en worden uitdagingen aangepakt, zoals de lage bevolkingsdichtheid, de ontwikkeling van de inheemse bevolking, de klimaatverandering, het beheer van de Noordelijke Zeeroute, de ongelijkheid in de industriële ontwikkeling van de regio ‘ s en de toename van potentiële conflicten in het Noordpoolgebied. Daarnaast heeft Rusland ook een ministerie van Arctische ontwikkeling voor verdere initiatieven in de regio.Een van de belangrijkste prioriteiten van Rusland in het noordpoolgebied is de uitbreiding en versterking van zijn economische, infrastructurele en technologische ontwikkeling. Verschillende arctische regio ‘ s van Rusland hebben leiders gehad die persoonlijk hebben geïnvesteerd in lokale verbeteringen, zoals de Tsjoekotka-regio, die werd geleid door de Russische zakenman Roman Abramovich van 2000 tot 2008, die investeerde in het welzijn van de bevolking en het verbeteren van de kwaliteit van de luchthavens, wegen, gebouwen en toegankelijkheid.5) RT (2008). Abramovich stopt als gouverneur. 3 juli. https://www.rt.com/news/abramovich-quits-as-governor/. Toegankelijk op 13 januari 2021 Rusland is ook van plan om te bouwen en upgraden van een aantal luchthavens en havens in het Noordpoolgebied.6) Rusland Briefing (2019). Rusland verbetert Arctische luchthavens & havens als onderdeel van de noordelijke Zeevaartinfrastructuur. 30 December. https://www.russia-briefing.com/news/russia-upgrades-arctic-airports-ports-part-northern-sea-passage-infrastructure.html/. Op 13 januari 2021 is energie een ander gebied geweest waar Rusland zijn inzet voor ontwikkeling in het Noordpoolgebied heeft getoond, vooral met de enorme olie-en gasreserves in de Noordelijke IJszee. Rusland heeft gewerkt aan het bevorderen van de Noordelijke Zeeroute (NSR) en heeft samengewerkt met verschillende landen, met name China, in olie-en gasprojecten in de regio.7) Gao T & Erokhin V (2020) samenwerking tussen China en Rusland op het gebied van arctische scheepvaart en maritieme techniek. De Polar Journal 10(2), 353-374

naast het vergroten van zijn economische Bolwerk in het Noordpoolgebied, heeft Rusland ook zijn militaire aanwezigheid in het noorden versterkt. Dit wordt door de regering als essentieel beschouwd omdat de veiligheid van het Noordpoolgebied een belangrijk onderdeel is van de Russische nationale veiligheid, vanwege de scheepvaart in de regio, en ook om de staatscontrole over natuurlijke hulpbronnen te handhaven.8) Franiok N (2020). Russische Arctische Militaire Bases. American Security Project, 22 April. https://www.americansecurityproject.org/russian-arctic-military-bases/#:~:text=Russia%20has%20taken%20full%20advantage, militaire infrastructuur % 20in % 20de % 20regio. Op 15 januari 2021 heeft Rusland verschillende bases uit het Sovjettijdperk in het noorden gereactiveerd en zijn aanwezigheid in afgelegen Arctische gebieden versterkt, zoals de archipel van Novaja Zemlja, een vliegbasis in de buurt van het schiereiland Taimyr, terwijl er ook meer ijsbrekers zijn gebouwd, waaronder die met kernenergie.9) Reuters (2020). Rusland zegt dat ‘ s werelds grootste nucleaire ijsbreker op Arctische reis gaat, 22 September. https://www.reuters.com/article/us-russia-arctic-icebreaker/russia-says-worlds-largest-nuclear-icebreaker-embarks-on-arctic-voyage-idUSKCN26D1FO. Geraadpleegd op 15 januari 2021 de militarisering van het Noordpoolgebied door Rusland zal verder worden onderzocht in het volgende deel, waarin het wordt geanalyseerd als een instrument van de dwangdiplomatie van Rusland in de regio ten opzichte van de Verenigde Staten. De betrekkingen met de VS zijn belangrijk voor Rusland, omdat het Noordpoolgebied van Rusland in het verre oosten grenst aan de Amerikaanse staat Alaska, gescheiden door de Beringstraat.Thomas Schellings concept van dwangdiplomatie werd ontwikkeld om de relaties tussen conflicterende machten te verklaren, waarvan hij dacht dat ze escalatie vrezen en samenwerking nodig hebben om stabiliteit te garanderen.10) Schelling T, (2008) Arms and Influence. New Haven: Yale University Press Het stelt dat grootmachten proberen hun tegenstanders te dwingen om haar belangen te respecteren zonder dat dit leidt tot een gewapend conflict. Het neemt het voorbeeld van de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, die gedurende vele decennia gekenmerkt werden door sterke spanningen, maar die beide een groot conflict wilden vermijden. Deze status quo is nu ook van toepassing op de huidige aard van de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Rusland. De multidimensionale grote machtsconcurrentie is de afgelopen jaren intensiever geworden, maar met beide landen die proberen de stabiliteit in hun bilaterale betrekkingen te handhaven om een groot conflict te voorkomen. Schelling identificeerde vijf voorwaarden van dwangdiplomatie, beschreven in zijn boek, Arms and Influence:

1. de dreiging die wordt overgebracht moet voldoende zijn om de tegenstander ervan te overtuigen dat de kosten van niet-naleving van eisen ondraaglijk zullen zijn;
2. de dreiging moet geloofwaardig zijn voor de tegenstander;
3. de tegenstander moet enige tijd hebben om aan de eisen van de coercer te voldoen;
4. beide partijen moeten minimaal vertrouwen hebben om te geloven dat naleving niet zal leiden tot meer eisen tijdens toekomstige communicatierondes;
5. het conflict mag door beide partijen niet worden gezien als nulsom

dit concept kan worden toegepast op het beleid van Rusland ten aanzien van de Verenigde Staten in het Noordpoolgebied. Rusland heeft verschillende fora gebruikt om te verklaren dat internationale samenwerking met alle partners, waaronder de Verenigde Staten, noodzakelijk is in het Noordpoolgebied. Een rapport van RAND Corporation gaf aan dat de meeste aspecten van de Russisch-Amerikaanse samenwerking in het Noordpoolgebied intact blijven, zoals het onderhouden van diplomatieke kanalen, de Russisch-Amerikaanse samenwerking in de Arctische Raad, en werkgroepen over problemen zoals klimaatverandering en inheemse bevolking.11) Pezard s et. al., (2017). Handhaving van de Arctische samenwerking met Rusland: Planning voor Regionale verandering in het Verre Noorden. Washington DC: RAND Corporation. Rusland heeft een beeld gepromoot van” het Noordpoolgebied als een zone van Internationale Samenwerking “en stelt dat er veel bedreigingen kunnen optreden in de regio als de internationale samenwerking wordt verwaarloosd, wat goed past bij de eerste variabele van Schelling’ s concept.12) President van de Russische Federatie (2020). Met betrekking tot de strategie van de Arctische ontwikkeling van de Arctische Zone van de Russische Federatie en het waarborgen van de nationale veiligheid in de periode tot 2035 in zijn samenwerking met de Verenigde Staten, probeert Rusland te laten zien dat het een onmisbare macht is in de regio en de Verenigde Staten moeten samenwerken met Rusland, of geconfronteerd worden met de “ondraaglijke” verwaarlozing bij het oplossen van Arctische problemen zoals aangegeven in het concept van Schelling.

het geval van grote machtsverhoudingen in het noordpoolgebied is ook van toepassing op de tweede en derde component van Schellings concept. Rusland heeft een geloofwaardige aanwezigheid in het Noordpoolgebied opgebouwd, wat blijkt uit zijn militaire en economische invloed in de regio, zoals hierboven uitgelegd.13) Maness R en Valeriano B (2015). Rusland ‘ s dwingende diplomatie: energie, Cyber, en maritiem beleid als nieuwe bronnen van macht. New York: Palgrave de staat heeft ook aanzienlijke vermogensprojectiemogelijkheden in het Noordpoolgebied, wat zijn doel ondersteunt om door de Verenigde Staten gezien te worden als een mondiale macht. Hoewel het document van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsstrategie Rusland, naast China, als revisionistische machten heeft geplaatst die de grootste uitdagingen vormen voor de Amerikaanse strategie, is er nog steeds een sterk standpunt onder Amerikaanse beleidsmakers en specialisten dat Rusland niet langer een mondiale macht is en niet in staat is om de Amerikaanse mondiale hegemonie serieus aan te vechten.14) Timmons H (2018). Waarom Trump dwaas is om Rusland als een gelijkwaardige partner te behandelen. Kwarts, 19 Juli. https://qz.com/1331063/trump-putin-summit-why-russia-isnt-a-world-power-like-the-us-or-china/. Geraadpleegd op 9 januari 2021 beschouwt Rusland dit als zorgwekkend, want als de Verenigde Staten Rusland niet zien als een wereldmacht, vreest het dat de Verenigde Staten hun veiligheidsbelangen niet zullen respecteren. Door voldoende militaire en economische bolwerken in het Noordpoolgebied te houden, toont Rusland aan dat zijn machtsprojectie sterk genoeg is en niet onderschat mag worden door de Verenigde Staten. Hiermee wordt voldaan aan het tweede element van het concept van Schelling, waarin Rusland een geloofwaardige bedreiging vormt voor de Verenigde Staten in het Noordpoolgebied, terwijl het tegelijkertijd ook geen eisen of ultimatums stelt met betrekking tot de Amerikaanse militaire aanwezigheid in het Noordpoolgebied. Een Valdai Club rapport schetste verschillende geschillen tussen beide landen in het Noordpoolgebied, en het kan worden opgemerkt dat Rusland niet snel eisen of bedreigingen met betrekking tot de geschillen. Dit sluit aan bij het derde element van het concept van Schelling.15) Heininen L, Sergunin A en Yarovoy G (2014). Russische strategieën in het Noordpoolgebied. Een nieuwe Koude Oorlog vermijden. Moskou: Validal Club

tenslotte zullen we de vierde en vijfde elementen van Schellings concept onderzoeken. Ondanks het feit dat Rusland en de Verenigde Staten twee mondiale tegenstanders zijn, wier rivaliteit in de afgelopen jaren bijzonder verhit is geworden, zijn beide landen erin geslaagd een toon van samenwerking en een soort vertrouwen in de internationale betrekkingen van de regio te handhaven. Beide staten zien de noodzaak van internationale samenwerking om bedreigingen en uitdagingen te beperken, zoals de noodzaak om militaire conflicten in de regio te voorkomen, de noodzaak om de nationale veiligheid van elk land in het Noordpoolgebied te waarborgen, en de urgentie van milieueffecten in de regio – wat goed aansluit bij de bezorgdheid van Rusland over het ontdooien van de permafrost in het noorden. De Russische strategie voor het buitenlands beleid stelt dat het “een beleid is dat gericht is op het behoud van vrede, stabiliteit en constructieve internationale samenwerking” en “het oplossen van regionale problemen met onderhandelingen”.16) President van de Russische Federatie (2020). Over de strategie van de Arctische ontwikkeling van de Arctische Zone van de Russische Federatie en het waarborgen van de nationale veiligheid in de periode tot 2035 op dezelfde manier, de Amerikaanse Arctische strategie gepubliceerd door het Ministerie van Defensie geeft ook aan dat er behoefte is aan “multilaterale samenwerking om gedeelde belangen en uitdagingen aan te pakken”, waaronder samenwerking op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, zeeverkeer en milieukwesties.17) United States Department of Defense (2019). Daarnaast hebben Rusland en de Verenigde Staten ook overeenstemming bereikt over de afbakening van de maritieme grenzen tussen Tsjoekotka en Alaska, die in 1990 werd ondertekend, hoewel het Russische parlement de overeenkomst nog niet heeft geratificeerd. Niettemin blijkt uit de officiële verklaring van beide landen over de internationale betrekkingen in het Noordpoolgebied dat beide landen een zekere mate van vertrouwen delen en de internationale betrekkingen in de regio als positief-Som beschouwen, vergeleken met de grotendeels nul-som perceptie van de concurrentie tussen de VS en Rusland in andere regio ‘ s zoals Oost-Europa of het Midden-Oosten.

reflecties en implicaties voor de regio

uit deze analyse van de dwangdiplomatie van Rusland ten opzichte van de Verenigde Staten in het Noordpoolgebied blijkt dat Rusland waarde hecht aan samenwerking en stabiliteit voor zijn nationale Arctische ontwikkeling, evenals aan het aanpakken van verschillende gemeenschappelijke kwesties in het Noordpoolgebied, zoals milieukwesties. Daarom begrijpt en respecteert zij het belang van een stabiele relatie met alle Arctische mogendheden, met inbegrip van de Verenigde Staten. Dit komt tot uiting in het streven van Rusland naar een permanente dialoog met de Verenigde Staten voor internationale samenwerking in het Noordpoolgebied. De Russische staat ziet echter ook in dat het land, om een stabiele en positieve samenwerking te verkrijgen, de Verenigde Staten diplomatiek moet dwingen zijn belang en belangen in de regio te erkennen. De dwangdiplomatie van Rusland wordt uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de Verenigde Staten Rusland zien als een belangrijke macht in de regio waarvan de belangen niet mogen worden genegeerd, en dat Rusland gelijk wordt behandeld als een mondiale speler en een regionale leider in het Noordpoolgebied.

terwijl de dwangdiplomatie van Rusland ten opzichte van de Verenigde Staten in het Noordpoolgebied in de VS alarm heeft doen slaan over de toegenomen Russische activiteit in de regio, heeft het ook de weg geopend voor een meer constructieve samenwerking tussen de twee landen in het noorden. Gelukkig hebben de Verenigde Staten ook ingegrepen voor meer constructieve dialogen tussen beide landen, ondanks de meer confronterende toon die in andere regio ‘ s in de rivaliteit tussen de VS en Rusland wordt getoond. Deze onwillige samenwerking komt verder tot uiting in de institutionele regelingen in het Noordpoolgebied, zoals blijkt uit het lidmaatschap van beide landen in de Arctische Raad. Hoewel de spanning tussen de twee staten blijft bestaan, wordt met de toenemende militarisering van de regio verwacht dat de Verenigde Staten en Rusland in de bilaterale betrekkingen in het Noordpoolgebied een relatief meer coöperatieve toon zullen hebben dan in andere regio ‘ s van de wereld, wat een belangrijke prestatie is gezien het belang van Arctische kwesties voor de mensheid, zoals klimaatverandering en scheepvaartroutes over het Noordpoolgebied. Deze relatie is ook belangrijk voor andere Arctische landen, zoals de Scandinavische landen, Canada, IJsland en Finland, om optimaal gebruik te maken van de bestaande mechanismen in de regio, zoals de Arctische Raad, en om ervoor te zorgen dat het forum geen instrument wordt voor grote machtsconcurrentie tussen deze twee mogendheden.Jonathan Jordan is een eindexamenstudent aan de Universiteit van Indonesië.